In ligte laaie

Soos die toeval dit wil hê, bevind ek myself toe vir ‘n paar dae in Kaapstad aan die einde van verlede week. Ongelukkig het niemand die vetgemaakte kalf geslag vir die tydelike terugkeer van hierdie verlore seun nie, maar tog is ek dankbaar om te kan rapporteer dat daar darem die een aand wel ‘n skaap was wat ‘n roemryke en smaakvolle dood op die spit gesterf het. Meer nog, het ek besonder geëerd gevoel toe die gawe mense van die kolonie besluit het om spesiale vuurwerke ook te reël om saam te val met die geleentheid.`

In Sydney speel hierdie tipe vertoning af oor die stad se beroemde hawebrug, terwyl dit deesdae in Londen gebeur teen die agtergrond van die Big Wheel. Die Kapenaars het egter nog altyd geweet hoe om een stappie beter te gaan: dáár steek die mense sommer die hele berg aan die brand wanneer hulle iets het om te vier. Ek dink die inwoners van Sydney en Londen sou dalk self van tyd tot tyd so iets gedoen het – as hulle ook maar net ‘n berg gehad het om af en toe te skroei.

Maar net om te bewys dat ‘n skouspel soos hierdie egter nie geheel en al bokant die vuurmaakplek van die gemiddelde Brit is nie, was dit op die ou end juis ‘n roker uit die Verenigde Koninkryk wat gearresteer is vir brandstigting (en nee, dit was nie ek nie). Sondaar of sondebok? Tyd sal leer, die hofsaak is uitgestel. Maar waar ‘n rokie brand, trek ‘n vuurtjie…

Hoe dit ookal sy, dis nogal skrikwekkend wanneer jy naby aan die vuur staan en kyk hoe dit aangedryf word deur die Kaapse Dokter, en jy sien hoe uitgegroeide denne- en bloekombome – om nie eers te praat van groen fynbos nie – binne sekondes in ligte laaie opgaan. Dis natuurlik selfs meer skrikwekkend wanneer nie net jy nie, maar ook jou blyplek in daardie stadium betreklik naby aan die vuur te vinde is.

En presies dit was dan ook verlede week my lot toe ek tuisgegaan het by ‘n vriend met ‘n woonstel hoog teen die hange van Tafelberg. Wanneer ek daar is, sit die twee van ons gewoonlik laat in die aand op sy stoep met ‘n dop in die hand en staar na die liggies van Kaapstad en die skepe in die baai. Maar verlede Donderdagaand was dit ‘n titseltjie meer interessant om by die agterdeur uit te kyk oor die gloed, terwyl ons spekuleer oor hoe lank dit nog is voordat ons dalk die plek moet ontruim.

Hoe naby is té naby in sulke omstandighede? Ek skat die vuur het in ‘n stadium nie veel verder as omtrent vyftig meter van ons af gebrand nie. Dit was nou wel nie so naby dat ‘n mens marshmallows op ‘n stokkie kon braai nie, maar dit was definitief erg genoeg om effe sleg te slaap daardie nag.

En toe begin ek dink aan my ma terwyl ons so sit en redeneer oor wat ‘n mens dalk sal red wanneer jy skielik jou blyplek moet ontruim omdat die brand uiteindelik te naby is (troeteldiere? juwele? foto’s? paspoort? kredietkaarte? brandversekeringspolis? sigare? die Neil Diamond plateversameling?).

En ek besef: as my ou moeder maar net geweet het waar ek nou sit, sal sy seker vir ‘n maand nie slaap nie – sy wat my in Londen bel om te bevestig alles is OK wanneer daar ‘n vloedwaarskuwing is in Wallis. Of nou die dag terwyl ek in Switserland aan’t ski is, en sy stuur ‘n teksboodskap net om seker te maak dat ek nie omgekom het toe die dak van ‘n skaatsarena in Duitsland per ongeluk ineengestort het nie. Is dit nie ironies hoe ons persepsie van gevaar partykeer maar net direk eweredig is aan hoe ver ons van die huis af is nie?

Maar nou is ek weer terug in “gevaarlike” Londen (tans is die grootste gevaar dat ek vanaand gaan verkluim).

En ek wil afsluit deur al my vriende in die Kaap hartlik te bedank vir laasweek luisterryke vuurwerke. As ek weer kom kuier hoef julle regtig nie weer soveel moeite te doen nie.

Slag dan eerder maar net die vetgemaakte kalf.


Voetstoots van Tonder
29 Januarie 2006

By gebrek aan enige nuus…

Die diere-aktiviste kan maar vies wees vir my, maar die naweek se bohaai oor die Teems-walvis gaan my verstand geheel en al te bowe. Ja, ek gee toe dis seker interessant dat ‘n dier wat andersins veronderstel is om bo-gemiddeld intelligent te wees, so ‘n dom ding kan doen, maar ek kan steeds nie verstaan dat almal so ‘n verskriklike groot ophef daarvan moes maak nie.

(Het jy nie geweet walvisse is intelligent nie? Kan jy jou indink hoe groot die tipiese een se brein is?)

Vir ‘n volle twee dae lank was dit al waarop Sky News gefokus het: ‘n enorme vis (wat volgens die Chappies-papiertjie in elk geval nie eers ‘n vis is nie, maar ‘n soogdier) wat op en af swem in een van die wêreld se vuilste riviere. Dat hulle aanvanklik gefokus het op die bisarre voorval, is uiteraard heeltemal verstaanbaar. Die reddingspoging deur een of ander groep wat blykbaar in hierdie tipe ding spesialiseer (party mense het regtig nie ‘n lewe nie) was seker ook redelik interessant. En natuurlik was die dier se uiteindelike dood wel nuuswaardig.

Maar voltydse dekking van hierdie “nuus” oor ‘n periode van bykans 48 uur? Onderhoude met toeskouers op die rivieroewer? Inbelprogramme waarin kykers se opinies gevra word? Paneelbesprekings met allerlei deskundiges wat spesialiseer in verdwaalde walvisse? Aanhoudende spekulasie oor hoekom die dier dit in die eerste plek gedoen het? Soos ek reeds gesê het: dit alles gaan my verstand werklik te bowe.

Ja-nee, dis nie net die koeie in Engeland wat mal is nie, dis nou sommer die walvisse ook; niemand sal homself tog in die waters van die Teems begewe tensy hy totaal van sy sinne beroof is nie. Of hoeveel swemmers ken jy wat hou daarvan om lyf nat te maak in hierdie rivier?

Of miskien is daar ‘n ander verklaring. Dalk het die dier maar net van die begin af selfmoordneigings gehad, anders sou hy nooit besluit het om links te draai uit die Noordsee, en die hele Engelse kanaal in die proses ‘n mis te gee nie. En uiteindelik het hy natuurlik geslaag in sy doel, al het dit dan ook ‘n paar dae in beslag geneem.

En nou is daar een minder noordelike bottelneus-walvis wat rondswem as verlede week hierdie tyd. Dis nou afgesien van al die ander sterftes in die diepe waters – maar ook enige moontlike geboortes – waarvan Sky News ons ongelukkig nie op hoogte gehou het nie.

Effens hartseer, ja, maar regtig nie rede om te huil nie; persoonlik het ek byvoorbeeld hierdie walvis nooit eers eenkeer ontmoet nie. En definitief nie ‘n krisis nie: ek het niemand die stelling hoor maak dat die hele spesie noordelike bottelneus-walvisse bedreiging in die gesig staar as gevolg van die naweek se opwinding nie.

So waarom al die sensasie? Maar dis seker maar wat gebeur as daar nie eintlik enige ander nuus is nie (dis nou behalwe vir die daaglikse motorbom of twee in Baghdad, en Sven-Goran Eriksson se skandes – albei dinge waaroor die meeste van ons redelik lank gelede al heeltemal afgestomp geword het). Tot en met Vrydag se aanvanklike berigte oor die walvis, het dit byvoorbeeld gevoel asof elke nuusbulletin in Engeland in die voorafgaande week gefokus het op die hele onderwysstelsel wat oorgeneem is deur ‘n spul seksmisdadigers. En net soos die walvis, was die storie aanvanklik redelik interessant, maar ek het redelik vinnig verveeld begin raak toe die debat eers begin fokus op wat die definisie van ‘n seks-misdadiger dan nou eintlik is. Dit alles het amper herinner aan Bill Clinton se bontspringery van ouds…

Maar ek wil terugkeer na die Teems-storie, en ek wil graag afsluit op ‘n positiewe noot. Dink so daaraan: ten minste hoef ons nie meer al die pad Hermanus toe te gaan om ‘n walvis te siene te kry nie.


Voetstoots van Tonder
22 Januarie 2006

Ons aanvaar nie jou bedanking nie, Koos

Kan iemand asseblief vir my sê waar staan die reëls van Afrikanerskap opgeteken? En hoe werk dit? Dop ek byvoorbeeld die toets as ek nie voldoen aan ‘n meerderheid van die voorvereistes nie? Of is selfs net een oortreding gelykstaande aan ‘n onmiddellike diskwalifikasie?

Ek het oor hierdie vrae begin wroeg toe ek lees dat Koos Kombuis dreig om te bedank uit die Afrikanerdom; dit alles, omdat die man klaarblyklik nie gelukkig is met die reaksie van ‘n paar Rapport-lesers op ‘n rubriek waarin hy uitwei oor sy drankgewoonte nie. Hy gaan voort om die bagasie van die volk te beskryf met verwysing na dit waarin ‘n Afrikaner veronderstel is om te glo, vir wie hy moet stem, wat hy moet lees, watse klere hy aantrek, en hoe hy sy openbare vakansiedae deurbring.

Dit alles het my laat wonder: is ekself dan ooit ‘n Afrikaner? Natuurlik praat en skryf ek wel Afrikaans, en of ek nou wil of nie, is dit ook die taal waarin ek elke dag van my lewe dink en droom en juig en treur en vloek – maar is dit werklik genoeg om my deel van die volk te maak? Daar is tog baie ander mense wat ook die taal praat, maar wat nooit sal droom daarvan om na hulleself as Afrikaners te verwys nie – vat byvoorbeeld die Bruin gemeenskap in die Wes-Kaap (of wat is die polities korrekte term vir hierdie groep deesdae?). Ja-nee, my volk se identiteit bestaan uit ‘n komplekse tapisserie van eienskappe, en dié kan verdeel word tussen allerlei positiewe en negatiewe aspekte.

Aan die een kant behels Afrikanerskap ‘n geskiedenis van noodtoestande, Inligtinskandale, die Broederbond, boeppense, safaripakke, snorre, gesinsmoorde, die ou landsvlag, en Sonja Herholdt. Ware Afrikaners raak nie betrokke in seks voor die huwelik nie. Ook nie in egskeidings of gay verhoudings nie. Of laat ek eerder sê: hulle praat nie daaroor nie. Veral nie oor Sonja Herholdt nie.

Maar aan die ander kant is daar gelukkig ook die Bokke, biltong, boerewors, bobotie, en Beyerskloof, sowel as koeksisters, die k-woord, Klipdrift, Kerkorrel, en Koos Kombuis.

Ja-nee, dis ietwat ironies as Koos vandag probeer om homself te distansieer van die res van ons, want mense soos hy gee juis gestalte aan ‘n hele generasie Afrikaners wat trots is op hulle taal en op hulle volk – al is dit dan juis op ‘n effens alternatiewe manier. As cool ouens soos hy immers in sulke lekker plein Afrikaans kan sing en skryf, dan kan die hele konsep van Afrikanerskap tog seker nie so sleg wees nie, of hoe?

Ek bly in Londen, nie in die buitewyke van Pretoria nie. Ek het nooit een keer vir die NP of die KP gestem nie, selfs terwyl hulle nog bestaan het. En ek was nooit ‘n grensvegter nie.

Maar ek het wel in ‘n tipiese Afrikaanse huis grootgeword. My pa het hoed gedra; my ma het gesorg daar’s elke dag vleis en rys en aartappels op die tafel. Ek was op ‘n Christelik-Nasionale skool, ek het ‘n cholesterol-probleem, en ek ken al die woorde van Ou Ryperd. O ja, ek het ook al Koos Kombuis se CD’s. En ek is trots op alles daarvan, al het dan ook in baie opsigte aanbeweeg.

So, Koos Kombuis kan maar probeer om sy bande te verbreek met Afrikanerdom soveel as wat hy wil, maar daar’s nie ‘n kans dat ons ooit sy bedanking sal aanvaar nie. Want of hy nou daarvan hou of nie, dis mense soos hy wat ‘n vorm van Afrikanerskap vir die res van ons definieer.

Al is dit dan ook waar dat hy te veel drink.

Of dalk juis as gevolg daarvan.


Voetstoots van Tonder
15 Januarie 2006

Om te diep in die bottel te kyk

Die onlangse nuwejaarsvieringe het my met skok laat besef dat daar reeds ses jaar verloop het sedert ons die nuwe millennium gevier het. Ja, ek weet die nerds hou vol dat dit tegnies eintlik net vyf jaar is, maar ek’s nie nou lus om weer in daai debat betrokke te raak nie; die lewe is gans te kort.

Ek onthou nog al die debatte en meningspeilings om vas te stel wie die vorige eeu (en millennium) se grootste figure was. Wetenskaplike? Einstein. Musikant? Elvis. Sportman? Muhammad Ali (of dalk was dit Pelé?).

Ek is nie seker of dit Frik du Preez of Dingaan was wat destyds as oorwinnaar aangewys is in die kategorie vir die grootste Suid-Afrikaanse figuur nie, maar ek weet dat Winston Churchill koning-gekraai het as Engelsman van die eeu sowel as die millennium. Trouens, die meeste deelnemers was dit eens dat Churchill sommer ook die grootste Engelsman van alle tye was, selfs meer nog as Prinses Diana, David Beckham, Zola Budd, en Austin Powers.

En Winston Churchill was ‘n dronklap. In ‘n bekende aanhaling, het die man self eenmaal gesê het dat dit gevaarlik sou wees om in te meng met hierdie lewenslange onuitwisbare gewoonte. Maar Churchill het ook volgehou dat hy meer uit alkohol gekry het as wat alkohol ooit uit hom geneem het. En op die ou end lyk dit ook nie asof die man se hoenderkop-status hom te veel teruggehou het nie.

Dis aan Churchill wat ek gedink het, toe ek die naweek lees van arme Charles Kennedy wie se tyd aan die hoof van die Liberale Demokratiese Party verby is noudat dit op die lappe gekom het het dat ook hy ‘n kroegvlieg is. Die een dag kyk die man nog te diep in die bottel, die volgende dag gaan sy hele loopbaan die kreeftegang.

Praat van die Engelse en hulle dubbele standaarde. Winston Churchill erken dat hy van drank hou, maar hy’s die grootste Engelsman in die geskiedenis; Charles Kennedy maak sy bekentenis, en kort daarna is die man self geskiedenis.

En dit was net nou die dag wat almal in Groot Brittanje hulleself in rou gedompel het toe George Best homself uiteindelik doodgesuip het na ‘n volgehoue poging van veertig jaar. Dít, in dieselfde week wat die lisensiëringswetgewing in hierdie land verander het, en die man vir die eerste keer in sy lewe wettiglik deur die nag sou kon drink in sy plaaslike kroeg. Daar was ‘n minuut se stilte ter ere van Best by elke sokkerwedstryd in Engeland daardie week, en in Belfast het hulle min of meer ‘n staatsbegrafnis vir hom gereël. Vir altyd sal hy geëer word as een van die land se grootste sporthelde ooit.

Maar ek meen George Best se besondere gewildheid kan dalk juis toegeskryf word aan die feit dat die meeste Engelse self strawwe drinkers is. Op dieselfde dag wat Charles Kennedy sy akohol-gewoonte erken het, was daar hoeka ‘n berig in die koerante dat sirrose in Engeland aan’t styg is teen ‘n ongekende pas; dít, terwyl lewersiektes soos hierdie besig is om af te neem in feitlik elke ander deel van Europa. En as gevolg hiervan dink ek die Lib Dems het ‘n groot fout gemaak deur vir Kennedy uit te skop en te soek na ‘n nuwe, nugter leier: al wat dit gaan beteken is dat iemand aangestel word met wie die kiesers in elk geval nie identifiseer nie.

Winston Churchill het eenmaal gesê dat hy voorheen nooit sterk drank gebruik het voor middagete nie, maar dat hy intussen hierdie reël aangepas het, en dat hy dit net nie meer voor ontbyt doen nie.

Pleks het Charles Kennedy ook maar dié raad gevolg.


Voetstoots van Tonder
8 Januarie 2006

Mag die sonbesies jou agtervolg…

Die paar weke rondom Kersfees en Nuwejaar bly maar vir enige uitlander die moeilikste tyd van die jaar hier op Moddereiland. Maar vir my was dit netmooi die kersie op die koek toe ek nou die dag by ‘n klomp Engelse aan huis ‘n feesmaal nuttig, en my gasheer vra nederig om verskoning daarvoor dat die bier te koud is.

Te koud? Is die man simpel? Kan ‘n bier dan ooit te koud wees?

Dit lei toe tot ‘n bespreking oor hoe en waar bier dan eintlik ontstaan het. Volgens my gasheer was dit ‘n Engelsman wat oorspronklik ‘n klomp mout en hops met water gemeng het, en die mengsel so laat staan het totdat die gistingsproses uiteindelik sy wending begin neem het. En as ‘n mens dink oor die vreemde mengsel van bestanddele in ‘n brousel bier, maak dit seker sin dat hierdie drankie wel deur die Engelse uitgevind is. Uiteindelik het ek derhalwe toegegee dat my gasheer seker geregtig is op ‘n opinie oor die ideale temperatuur van bier. In ruil daarvoor het hy vir my nog ‘n bier aangebied. En dié een was ook “te” koud; dankie tog daarvoor.

Maar dis eintlik nie waaroor ek vandag wou skryf nie. Waaroor ek eintlik wou skryf , is hoe ek die afgelope tyd verlang het na my land, en na my mense.

Dit het alles ‘n paar weke gelede begin, toe SkySports wys hoedat Ernie Els sy hertoetrede tot gholf vier het met ‘n toernooi-oorwinning net buitekant Malelane. Dit was netmooi die dag wat Hemel Hempstead ontplof het, en ek het die oggend gou vir ‘n draffie in die park gegaan ten spyte van ‘n termometer wat nie sy kop hoër as vriespunt wou lig nie. Terwyl ek die gifgasse in die atmosfeer so inasem, en my ore begin voel asof hulle wil afval, was dit net die gedagte aan die gholf-dekking later die dag wat my aan die gang gehou het.

Uiteindelik het ek by die huis gekom, net betyds om te sien hoe Ernie die een sethou na die ander inslaan. Maar ek moes ook vaskyk in die kameraspan se wye skote oor die wildtuin, en al die Laeveldse natuurskoon in prag en praal. En meer as enigiets anders, was dit die onmiskenbare geraas van die sonbesies wat behoorlik die wind uit my seile gehaal het. Ek het my kop gedraai en behoorlik probeer luister, en skielik was ek onderbewustelik terug in my jeug, in die hitte van die somerson, in die ou Transvaal…

Toe ek uiteindelik tot my sinne kom, het ek vir die eerste keer in ‘n lang tyd begin wonder: wat maak ek hier in Engeland? En wat sou ek nie nou gee om terug te wees tussen die sonbesies nie!

Terwyl Hemel Hempstead se groot swart rookwolk my woonstel bekruip, het ek maar net gefokus op die televisieskerm, en sekergemaak dat ek Ernie se onberispelike spel behoorlik geniet. Dis in elk geval nie asof daar vir my veel anders was om te doen nie; ek sou net my lewe gewaag het as ek my neus weer daardie dag by die deur uitgesteek het.

Intussen het daar ‘n hele paar weke verloop. Kersfees het gekom, en Kersfees het gegaan, en al die nuwejaarspartytjies is ook weer iets van die verlede. En ek het darem die feesseisoen oorleef – al was dit dan ook ten met ‘n nostalgie-aanval of twee.

So: dis tyd om vorentoe te kyk, na ‘n jaar vol belofte op Moddereiland, en om een en elk net die beste toe te wens. Mag die sonbesies jou agtervolg, die bomme jou mis, en die tsunamis jou nooit vind nie.

Laat ons ‘n glasie klink op 2006. Maak net seker dis ‘n koue een.


Voetstoots van Tonder
4 Januarie 2005