Sunday, May 28, 2006

Voluptatibus Fruendum


Toe ek by Amsterdam se Centraal Stasie arriveer en met die nommer 9 tram na die hotel se kant toe koers kies, sien ek ‘n teken hoog teen ‘n gebou aan die linkerkant van Damrak-straat in yslike groot letters: GOD ROEPT U / JESUS LOVES YOU. Jy kan die presisie van die vertaling kritiseer as jy wil, maar die strekking is duidelik genoeg. Ek laat my oë sak: op die grondvloer van die gebou is daar ‘n winkel wat Christelike lektuur verkoop. En daar’s ‘n kroeg.

Onwillekeurig dink ek terug aan ‘n liedjie wat ons as kinders gesing het as ons die dag lus was vir stoutwees. Dit was op die wysie van “Die padda het gaan opsit by sy nooi in die vlei”: Die kerk en die bar staan langs mekaar, a-ham, a-ham… die dominee en die barman jaag mekaar, a-ham, a-ham… ‘n pennie vir die kerk en ‘n pond vir die bar… Ensovoorts.

Dit was laas Donderdag wat ek in Holland se hoofstad aangekom het. En dit was ‘n openbare vakansiedag. Hemelvaart, nogal.

En dit alles het my aan die dink gesit. In die goeie ou slegte dae van die ou Suid-Afrika, toe ‘n mens nog betaal het vir kondome maar die Checkers-sakke darem verniet was, was Hemelvaart natuurlik ‘n openbare vakansiedag in ons land ook nog. Maar alles het intussen verander, en net soos in Engeland, is Goeie Vrydag en Kersfees nou die enigste Christelike vakansiedae wat oorbly op die Suid-Afrikaanse kalender. Dis nou as jy Kersfees wel as ‘n Christelike vakansiedag tel: die heidene herinner ons mos elke jaar daaraan dat hulle eintlik ook ‘n kleim het op die dag, en wel een wat terugdateer tot lank voor die geboorte van Christus.

So van heidene gepraat. Ek het nie ‘n meningspeiling gedoen nie, maar ek vermoed dat die tipiese inwoner van Amsterdam waarskynlik dink dat Hemelvaart bloot ‘n ander term is vir ‘n goeie trip na afloop van ‘n uitgerekte dwelmsessie. Die plek was egter nie altyd so permissief nie, en daar is ‘n oorvloed getuienis van die belangrike rol wat die kerk oor die eeue heen gespeel het in hierdie interessante stad – veel meer as bloot die vakansiedae wat die mense vandag nog vier.

Vat byvoorbeeld die stad se kroegname. Daar is De Bekeerde Suster op Kloveniersburgwal, vernoem na die nonne wat hulle eie bier op die perseel begin brou het in die sestiende eeu. Of die Engelbewaarder, skuins oorkant die pad. En, net om die draai van daar af, Het Elfde Gebod, met hulle oënskynlik ernstige leuse in Latyn: Voluptatibus Fruendum. Dis ‘n uitdrukking wat ek ongelukkig nie in my hoërskool-handboek kan opspoor nie. Maar ek vermoed dit beteken dat ‘n mens moet seker maak jy geniet.

Ongelukkig is ek nie heeltemal seker wat presies jy behoort te geniet ingevolge die elfde gebod nie, maar dit bring my in elk geval by die luisterryke geskiedenis van die Bananenbar op Oudezijds Achterburgwal. Volgens my toergids het die plek vir baie jare lank nie belasting betaal nie, aangesien die eienaar dit reggekry het om dit as “kerk” te registreer – in diens van die duiwel, natuurlik. Ongelukkig is hierdie gaping in Holland se belastingwet egter intussen toegestop, en vandag is die Bananenbar maar net nog een van Amsterdam se vele drinkplekke waar meisies allerhande interessante goed op die verhoog doen, die meeste waarvan jy liefs nie vir jou ma wil vertel nie. En definitief ook nie vir hulle ma’s nie, noudat ek daaraan dink.

Maar daar is ook regte kerke in Amsterdam. Die enigste probleem is, hulle word nie regtig meer as plekke van geloof in die tradisionele sin van die woord ingespan nie. Vat byvoorbeeld die stad se oudste gebou, die Oude Kerk, wat terugdateer na die vroeë 1300’s. Deesdae is dit ‘n galery, en die tuiste van die Wêreld Persfoto-kompetisie.

In die gees van navorsing het ek besluit om te gaan kyk na die uitstalling. Hierdie jaar se algehele wenner, Finbarr O’Reilly, se naam laat hom klink soos ‘n dronklap in Angela’s Ashes, eerder as ‘n top-fotograaf uit Kanada – maar sy foto’s van die hongersnood in Afrika is aangrypend om die minste daarvan te sê. En dis ook nie waar die Afrika-tema stop nie: nie minder nie as 5 van die 60 individuele pryswenners is van Suid-Afrika.

Toe ek klaar gekyk het na die persfoto’s en ek my voete buite die Oude Kerk sit, is ek eensklaps in die hart van Amsterdam se rooilig-distrik. Ek kan nie help om te dink nie: as dit maar net die bar was, wat langs die kerk gestaan het… Reg oorkant die Oude Kerk, is die Prostitutie Informatie Centrum; daar kan jy alles en nog wat uitvind oor die geskiedenis en die werking van die oudste professie. En vir diegene wat self die beroep wil beoefen, is dit blykbaar ook ‘n goeie plek om aan te klop.

Ek moet bieg, ek het vir ‘n wyle in die omgewing rondgedwaal en die mees insiggewende window-shopping denkbaar gedoen. Wat my laat wonder: is daar ‘n goeie Afrikaanse woord vir window-shopping?

Dit het darem gelyk asof meeste van die dames redelik fluks besigheid bedryf dié aand, al was dit dan ook Hemelvaart. Of dalk juis as gevolg daarvan; die openbare vakansiedag het bes moontlik beteken dat daar heelwat meer mense was wat tyd gehad het om die plek te besoek. Te oordeel aan wat ek gesien het, vermoed ek dat ‘n hele paar van hulle nie ‘n been toegemaak het nie. Maar dis in elk geval nie asof die mense kerk toe kon gaan om Hemelvaart te vier nie; dié was mos beset deur ‘n foto-uitstalling, onthou?

Self het ek egter nie ‘n transaksie beklink nie, dit belowe ek plegtig. En as ek het, sou ek jou in elk geval nie daarvan vertel het nie.

Al wat ek kan sê, is: Voluptatibus Fruendum!


Voetstoots van Tonder
28 Mei 2006

Sunday, May 21, 2006

Bly net uit die koeëls se pad uit

Een van my gunsteling fliek-advertensies van alle tye was een van British Airways, baie jare gelede. Ek onthou nog ‘n paar van die pragtige tonele, alles in sagte fokus en stadige aksie, met klassieke musiek wat saggies in die agtergrond speel. Daar was beelde van die Engelse landskap en ou geboue, ‘n rustige ou tannie wat gordyne oopmaak, asook ‘n omie met ‘n glimlag wat tafels dek buite, onder ‘n paar sonsambrele.

Die boodskap van die advertensie was eenvoudig: vandag het almal van ons ‘n bietjie vroeër opgestaan en begin regmaak. Want sien, ons verwag ‘n baie spesiale gas. JY.

Dit was die Engeland waarvan Bill Bryson destyds geskryf het na sy aanvanklike kennismaking met die klein eiland. Die plek was groen, dit was nat, daar was ‘n vis-en-tjips-winkel op elke hoek en ‘n krieketveld oorkant die kerk in elke dorpie. Voetgangers het stilgestaan by rooi verkeersligte al was daar nie ‘n kar in sig nie, en kinders het opgestaan vir ou mense op die bus. En dit was veilig.

Maar ongelukkig gaan dit alles nie meer so voor die wind in die Engeland van vandag nie. Of miskien was die plek nooit regtig só idillies nie. Dalk was dit alles maar net slim bemarking.

In die hedendaagse Engeland is daar nie net bomme op die tubes nie, maar ook gewapende rowers om elke hoek en draai. ‘n Polisievrou word met haar eie mes doodgesteek in noordwes-Londen. Kinders val mekaar aan met skêre in die skole. Kevin Pietersen speel vir die land se nasionale krieketspan, tatoeërmerke en al.

Hoe het dit alles gebeur? Is die hele wêreld eenvoudig besig om agteruit te gaan? Of is ek maar net besig om oud te word, noudat ek so sit en tob oor dinge wat nie meer is soos wat dit was nie?

As ‘n mens objektief daarna kyk, is daar ‘n paar redes waarom dit sin maak dat daar vandag heelwat meer misdaad is in Engeland as ooit voorheen. In die eerste plek beteken die land se gunstige belastingomgewing dat skatryk skelms van regoor die wêreld hulleself hier kom vestig en sokkerklubs opkoop. As gevolg daarvan hou Wes-London se eiendomspryse maar net aan om verder die hoogte in te skiet.

‘n Indiese staalmagnaat is nou die rykste persoon in Engeland. Kort op sy hakke volg ‘n Russiese olie-boef met ‘n skamele drie biljoen pond minder agter sy naam. Net vier van die rykste tien mense op die lys is Engels. En dit sluit die Duke of Westminster in, nogal.

Intussen is elke werklose persoon van Oos-Europa ook besig om Engeland binne te val. Die mense mag mos, want dis alles nou een Europa. Engeland se sentrale ligging in die wêreld, en almal se kennis van die Rooi Taal, het sekerlik ook iets daarmee te doen.

Net mooi verlede week lees ek byvoorbeeld dat nie minder nie as 350,000 immigrante uit Pole alleen die Verenigde Koninkryk binnegekom het oor die afgelope twee jaar. Mense soos hierdie het net mooi niks wanneer hulle by Heathrow opdaag nie. Dis hoekom hulle kom, om die toekoms te probeer vind wat eenvoudig nie vir hulle bestaan in die land van hulle herkoms nie. As gevolg daarvan, is hulle bereid om enigiets te doen, selfs al is die betaling maar skraps.

Intussen maak Engeland se motorfabrieke een vir een toe, en die vervaardigers van HP-sous verlaat die land. Wat dit op die ou end alles beteken, is dat die Britse arbeidersklas self al hoe meer sukkel om werk te kry in hulle eie land. Sit twee en twee bymekaar, en die antwoord is so duidelik soos daglig: met die gaping tussen ryk en arm wat groter is as ooit, begin die mense een na die ander om Robin Hood se voorbeeld te volg.

Ek het oor hierdie goed begin dink toe ‘n leser my nou die dag aanvat omdat ek gesuggereer het dat Engeland dalk ‘n veiliger plek is as Suid-Afrika (dit was na my stuk oor die Brett Goldin-moord in Kaapstad). Gewoonlik gee ek nie om vir kritiek nie; inteendeel, ek is maar te dankbaar dat iemand oënskynlik lees wat ek kwytraak. Maar in hierdie spesifieke geval het dit my gepla: was ek onregverdig teenoor my eie land? Is dit dalk vandag selfs nog gevaarliker in Engeland?

Dis dan ook hoekom ek laasweek oor my destydse mugging in Fulham geskryf het, as ‘n inleiding tot hierdie artikel – om erkenning te gee daaraan dat Londen nie werklik so veilig is nie.

Terloops, wat is goeie Afrikaans vir ‘n mugging? Dit gebeur tog immers nie net in Engels en Tsotsitaal nie? Is dit ‘n aanval? Nee: ‘n aanval klink eerder soos iets uit die grensoorlog in Angola.

Maar daai aanval/voorval het regtig plaasgevind. En dis waar dat dit my effens anders laat voel het oor my verblyf in Engeland. Die ergste van alles is dat ek my lewe lank in Suid-Afrika gebly het – die meeste daarvan in Johannesburg, nogal – en nie een keer het ek myself aan die verkeerde kant van enige wapen bevind nie. Maar skaars het ek in Engeland aangeland, of ek’s die slagoffer van ‘n gewapende roof.

Vir ‘n hele paar weke daarna het ek redelik ongemaklik gevoel in my eie omgewing. En natuurlik is ek deesdae versigtiger, veral wanneer ek laat in die aand nog uit is. Ek het my les geleer.

Tog voel ek steeds veiliger in Londen as wat ek vir geruime tyd al in Suid-Afrika voel. Nee, ek sê dit nie omdat probeer om my verblyf hier te regverdig nie. Ek is hier omdat ek hier wil wees, en ek is hier omdat dit uit ‘n professionele oogpunt vir my sin maak. Meer as enigiets, bly ek hier omdat ek dit geniet; wanneer dit verander, sal ek waarskynlik dadelik padgee.

Ek is ook nie een van daai mense wat hoop dat dit sleg gaan in Suid-Afrika net sodat ek my verblyf in die buiteland kan regverdig nie. Inteendeel, ek wil hê dit moet goed gaan in die land; ek wil hê die plek moet veiliger word. Ek wil dit hê ter wille van my familie wat nog steeds in die ou Transvaal bly. Ek wil dit hê vir elkeen van my vriende in Kaapstad. Ek wil dit hê want ek wil self weer eendag aan die hange van Tafelberg gaan bly.

Maar ek is ook nie blind vir Suid-Afrika se foute nie. En soos ek gesê het, dink ek steeds dat dit vandag heelwat gevaarliker is in plekke soos Kaapstad en Johannesburg – selfs al is dit waar dat ek nog net in Londen beroof is. Onthou: ek is beroof terwyl ek laat in die nag op my eie geloop het in die agterstrate van Fulham; in Johannesburg sou ek nie eers gedroom het daarvan om na-ure rond te stap nie. Selfs nie eers in die stad se “beste” dele nie.

Ja, mense word in Engeland ook doodgesteek. Ja, daar was bomme op die tubes laas Julie. Maar al was dit ook hoe traumaties, het daar “net” 52 van Londen se tienmiljoen mense in die bomaanvalle gesterf. Nie net dit nie, maar ek het verder ook min twyfel dat die tipiese voorval in Londen heelwat minder gewelddadig is as in Johannesburg. Praat met enige Suid-Afrikaanse dokter in Engeland, en hy of sy sal bevestig hoeveel erger al die wonde is op die tipiese aand by Hillbrow se hospitaal, selfs in vergelyking met die verskriklikste nag by St. Mary’s naby Paddington.

En alhoewel ek reeds erken het dat die gaping tussen ryk en arm baie groot is in Engeland, is dit selfs erger in Suid-Afrika as jy dit meet aan die persentasie mense onder die broodlyn. Erger nog, in Suid-Afrika gaan hierdie gaping ook gepaard met ‘n ewe groot gaping in standaarde van opvoeding. Wat beteken dat selfs die aggressiefste vorm van regstellende aksie nie eers sal help nie: dit gaan geslagte neem voordat die probleem eendag opgelos kan word.

Jy moet toegee, dis nie waar hier in Engeland nie. Daai Poolse kelnerin wat vandag nog besig is om jou bier te skink teen vyf pond per uur, het eintlik mos ‘n Meestersgraad in Musiek; oor drie jaar gaan jy deur jou nek betaal om na haar te luister in die Royal Albert Hall.

Nog ‘n punt of twee, vinnig, voor ek afsluit. Bill Bryson se veilige Engeland is vandag dalk iets van die verlede, maar ten minste dink ek dat elke voorval van geweld hier gerapporteer word. In Suid-Afrika is ek nie so seker daarvan nie: ek dink die mense daar is al so afgestomp, dat ‘n moord redelik interessant moet wees voordat dit werklik nuuswaardig is.

Laastens is ek jammer om dit te sê, maar ek het heelwat meer vertroue in die Engelse polisie as in die SAP in al hulle glorie. In Londen is ‘n moord nog ‘n moord; ‘n inbraak is nog ‘n inbraak. Kyk net hoe vinnig het hulle laasjaar die hele storie van die bomme uitgepluis en die medepligtiges gearresteer – al is MI5 dan ook op die oomblik besig om oor die kole gehaal te word omdat hulle nie die voorval in die kiem gesmoor het nie.

‘n Ou professor van my het altyd gesê dat Suid-Afrika die beste land in die wêreld is; mens moet net uit die koeëls se pad uit bly. Ek dink hy was reg. Maar intussen geniet ek dit nog hier in Londen – al is dit dan ook waar dat die idilliese Klein Eiland, daai een in die destydse BA-advertensie met al die sagte fokus en stadige aksie, finaal iets van die verlede is.

En selfs al draf Kevin Pietersen ook uit vir die Engelse krieketspan.


Voetstoots van Tonder
21 Mei 2006

Sunday, May 14, 2006

Napoleon se mes

Dit het twee jaar gelede gebeur. Vriende van vriende vind uit dat ek ook nou in Londen bly, en skielik volg daar ‘n uitnodiging na ‘n partytjie in Fulham. Ongelukkig ken ek die area glad nie, en ek het skaars van die North End Road afgedraai of ek verdwaal onmiddellik. Mens kan tog nie ‘n A-Z na ‘n partytjie toe saamdra nie; hoe zef sou dit tog lyk.

Wat se tipe partytjie is dit, wonder ek – is dit ‘n huisverwarming, ‘n verjaarsdag, ‘n verlowing, of sommer maar net ‘n partytjie? Miskien moes ek maar ‘n geskenk ook saamgebring het, addisioneel tot die bottel Chileense Sauvignon Blanc onder my arm.

Toe ek eers by my bestemming opdaag, ken ek niemand nie. Wie’s jy, vra die ou wat die deur oopmaak; heelwat later sou ek eers uitvind dit was die huiseienaar self.

My naam sou definitief geen klokkie lui nie, so ek vertel hom toe maar ek’s ‘n verlangse pel van So-en-So. Ken hom van geen sout of water nie, sê die deuroopmaker, maar kom in, welkom, dit lyk soos ‘n gawe bottel Chileense Sauvignon Blanc daar onder jou arm, maak jouself tuis. Dankie, sê ek, en volg hom regdeur die oop-plan lewensruimte, anderkant uit, tot in die tuin waar dertig of veertig mense staan en mengel. Of is dit net slaai wat mengel?

My verlangse pel, die een wie se goedgunstige uitnodiging die rede is dat ek in die eerste plek hier is, is selfs nie eers teenwoordig nie. Of miskien is hy, en ek herken die man net nie; het hom immers net een keer in my lewe ontmoet. En dit was bitter lank gelede. Maar wat maak dit saak; die son trek water, die mense is vriendelik, die musiek blêr lekker, en die braaivleisvure brand hoog.

Aanvanklik dog ek al die aksente is onmiskenbaar Suid-Afrikaans, maar later moet ek uitvind dat daar eintlik ‘n hele paar mense van Zimbabwe ook is. Darem snaaks hoe ons ‘n aksent deel met ons noordelike bure. En soos wat dit maar in Londen gaan wanneer daar ookal gratis drank beskikbaar is, is daar natuurlik ‘n paar Australiërs wat opdaag. Asook een of twee meisies uit Nieu-Seeland. Maar ek diskrimineer nie, ek dans met almal van hulle.

Toe ek my oë uitvee, is dit twee-uur in die oggend. Dis mos maar wat gebeur wanneer dit hoogsomer is in Engeland: as dit eers omtrent tienuur die aand behoorlik donker word, misgis ‘n mens jou maklik met hoe laat dit werklik is. Ek groet al my nuwe vriende en begin verdwaal op pad terug na die Fulham Road toe.

Asof vanuit die niet, verskyn daar skielik drie jeugdiges op twee fietse voor my. Hulle stop toe hulle my sien en begin gesels. Darem maar gawe mense hier in Fulham, dink ek vir die tweede keer binne die bestek van een aand.

Hulle vra waarvandaan ek kom. Na presies watter stukkie inligting is hulle nou eintlik op soek, ontleed ek onmiddellik die vraag. Hulle wil tog sekerlik nie die storie van die bytjies en die blommetjies hierdie tyd van die nag hoor nie? Wil hulle dalk weet van die partytjie wat ek so pas verlaat het? Stel hulle belang in my Londense adres? Of moet ek hulle maar net vertel dat my aksent en ek mos eintlik van Suid-Afrika af kom?

Intussen raak ek lekker geïrriteerd met die geselskap. Maar nog glad nie suspisieus nie. Ook maar lekker simpel, ekke.

Kort daarna vra hulle vir my vra watse tipe selfoon ek het. Die skille val van my oë af. Skielik besef ek dat hulle waarskynlik nie besig is met ‘n meningspeiling namens Nokia nie.

As ek al ooit ‘n wit leuntjie vertel het dan’s dit vanaand, besluit ek. Wat’s die kans dat hulle my subtiele klein selfoontjie in my jeans se agtersak gaan opspoor?

Nee, ek het nie ‘n selfoon nie, sê ek so ewe kordaat. Hulle lag hulleself omtrent ‘n papie. Persoonlik het ek nie eers gedink die grap is so snaaks nie.

Terwyl ons staan en gesels, vroetel die een kêrel heeltyd onder sy hemp. Laat my bietjie dink aan al daai prentjies van Napoleon in Standerd 7 se Geskiedenisboek. Wil ek sy mes sien, vra hy. Nee wat dankie, sê ek ewe kalm. As jy een mes gesien het, het jy almal gesien. Maar dít sê ek nie vir hom nie.

As ek vir hom tien pond gee, sal hulle my uitlos, belowe Napoleon. Ek weet ek het net drie twintigpondnote in my beursie, maar besluit ek sal maar nie vanaand vir kleingeld vra nie. Oukei, sê ek, en ek haal my beursie stadig uit my sak uit.

Toe hulle eers die geld te siene kry, is dit asof die hele atmosfeer egter verander. Skielik is alles heelwat meer aggressief. Napoleon gryp na my beursie, en ek en hy raak verbete aan’t stoei. Aan Ta se mes dink ek nie eers nie: dis ongelooflik hoe jou benadering tot risiko verander as jy jouself skielik in die hitte van die oomblik bevind. En dit gaan nie eers oor “dapperheid” of enigiets dergeliks nie: ek dink dis maar net ‘n baie basiese oorlewings-instink wat onwillekeurig oorneem.

Jy kan al my geld kry, skree ek, los net my kredietkaart en bestuurderslisensie uit. Geen probleem nie, gil hy terug terwyl die twee van ons verder stoei.

Napoleon se meisie, wat nou-nou nog ewe kalm saam met hom per fiets by die misdaadtoneel gearriveer het, begin naarstiglik in my broeksakke vroetel. Soek sy na my selfoon, wonder ek, of dalk na ‘n sakdoek – of ietsie anders? Ongelukkig kry ek nie eers kans om dit alles te geniet nie, want die verwoed stryd om die beursie hou my te besig.

Dankie tog sy probeer nie my agtersak nie, dink ek, my selfoon is darem nog veilig. En gelukkig lui die ding nie. Maar dit ís darem twee-uur in die oggend.

Intussen hou die derde man kywie.

Skielik verloor ek beheer oor my beursie; stoei was nog nooit rêrig my sterkpunt nie. Napoleon laat spaander en die ander twee is onmiddellik op hulle fietse en begin om verwoed te trap. Ek hardloop agter hulle aan en skree myself hees: die ooreenkoms was dat julle my kaarte uitlos!

Toe ek weer sien, vlieg die inhoud van my beursie (met uitsondering van enige twintigpondnote) in elke rigting denkbaar. Die drie is miskien skelms, maar tog wil dit vir my lyk asof hulle ten minste eerbare skelms is.

Uitasem tel ek my kredietkaart en my bestuurderslisensie binne vyf tree van mekaar af op. Daar lê ‘n paar van my ou bankstrokies ook rond; nes ek, hou Napoleon seker nie van administrasie nie.

Nie net dit nie, maar ek vind verder ‘n paar van my ou buskaartjies ook (dit was nog die dae voor ‘n Oyster-kaart). Lyk my Napoleon ry nie bus nie. Maar dit maak seker sin: die man het mos ‘n fiets.

Om alles te kroon: my Café Nero-kaart; hy’s seker ‘n Starbucks-man.

Nooit het ek Napoleon se mes gesien nie. Om eerlik te wees, dink ek hy het maar net voorgegee dat hy ‘n mes het. Met ander woorde hy is dalk nie net ‘n dief nie, maar heel moontlik ‘n leuenaar nog ook.

Ek wou eintlik nog agter hom aanhardloop en vra dat hy die mes uithaal en wys. Op die ou end het ek egter besluit om hom die voordeel van die twyfel te gee en hom in vrede te laat gaan. Want sien, hy hardloop in elk geval heelwat vinniger as ek.

Hoe nou gemaak? Dis laat in die nag, ek is nog steeds in Fulham, en ek’s lekker gatvol. En ek het nie ‘n pennie op my nie. Uiteindelik vind ek die Fulham Road, en ‘n rukkie later kom daar ‘n swart taxi met ‘n geel lig wat brand verby, soos manna uit die hemel.

Ek gee vir die drywer my adres, en ek lig hom in dat ek geen kontant het nie – ‘n netelige situasie voorwaar.

Die kêrel stem goedgunstiglik in om my op skuld na die naaste kontantmasjien te neem. Daar aangeland, is die ding buite werking. En skielik tref dit my: miskien is dít hoekom Napoleon my vroeër gevra het vir tien pond?

Genadiglik werk kontantmasjien nommer twee, en skuins voor drie arriveer ek tuis. Nooit weer loop ek laat in die nag alleen in Fulham rond nie. Nee: volgende keer sal ek eerder saam met ‘n paar vriende en ‘n fiets of twee rondbeweeg; dis immers heelwat meer winsgewend.

As ek terugkyk op die situasie, was dit alles ‘n besondere goedkoop les. Dink so daaraan: ek het die heelaand wyn gedrink, ek het ‘n velerlei tjoppies verorber, en ek het met dertien verskillende meisies gedans. En dit alles het net sestig pond gekos, plus die prys taxi-rit huis toe – goedkoper as ‘n lekker uiteet vir twee.

Nie net dit nie, maar ek leef om die storie te vertel.


Voetstoots van Tonder
14 Mei 2006

Wednesday, May 10, 2006

Uit de oude doos

Die politieke landskap in Brittanje is vinnig aan’t verander. ’n Snuiter met ’n skoon gesiggie lyk of hy besig is om die Tories na ’n verkiesingsoorwinning te lei in die volgende paar jaar; intussen lê die Arbeidersparty aan flarde en Tony Blair is duidelik in groot moeilikheid. Na verlede week se verleentheid by die stembus, het die premier dit goedgedink om grootskeepse kabinet-skommelinge aan te kondig, en in wat beskou word as die mees kontroversiele skuif, is Margaret Beckett aangestel as Minister van Buitelandse Sake. Of Buitelandse Sekretaris, soos die Engelse dit noem. Of is dit in hierdie geval Sekretaresse?

Margaret Beckett is 63 jaar oud. Met ander woorde sy is oud genoeg om David Cameron se ma te wees. Op die ouderdom wat die tipiese werker die goue horlosie begin uitsoek wat hy van die maatskappy gaan ontvang die dag wanneer hy aftree, begin die arme vrou effektief met ’n splinternuwe loopbaan. En terwyl haar vriendinne hulle name op waglyste plaas by die plaaslike rolbalklub, moet Beckett haarself bekommer oor al die honderde buitelandse misdadigers wat losgelaat is deur Charles Clarke, haar voorganger. Foeitog.

Maar as jy gedink het dat Margaret Beckett ons almal se medelye verdien, dink weer. Nee wat, as jy nou regtig wil jammer wees vir ‘n 63-jarige ou tannie, simpatiseer dan eerder met Dr Patricia Rashbrook – ja, sy wat eersdaags geboorte gaan skenk aan nog ’n kind. Praat van ’n laatlammetjie. Ja-nee, ’n oorstootdrie in beseringstyd. Of, soos die seuntjie destyds kwytgeraak het in een van die beroemdste eksamenflaters ooit: die kind is uit de oude doos.

Dis nie altyd maklik om ’n laatlammetjie te wees nie. Vra my: ek is gebore op my ma se 38ste verjaarsdag. My pa was 45 in daardie stadium, oud genoeg om reeds te ly aan ’n swak hart; derhalwe was dit lewensgevaarlik vir hom om bal te skop saam met my. Maar ons het wel skaak en rummy gespeel, en hy het ure lank “Afrikaners is plesierig” vir die kokketiel gefluit sodat dié kon leer om die wysie terug te fluit. Dit was die oorspronklike FAK-weergawe van die liedjie; ek dink nie Karen Zoid was toe al gebore nie.

Om op te som: ek het al baie kere gedink dat my en my pa se verhouding eintlik was soos die een wat meeste mense met hulle oupas het. Ten minste het dit opgemaak het vir die feit dat ek nooit ’n oupa van my eie gehad het nie: so laat het ek op die toneel verskyn, dat albei my grootvaders ongelukkig lank tevore reeds die lepel in die dak gesteek het.

My oudste suster was 15 toe ek al daardie jare gelede met ’n groot geskree die lewenslig gesien het. Om te sê dat sy derhalwe oud genoeg was om my ma te kon wees, is seker ’n effense oordrywing, maar dis definitief waar dat sy my help grootmaak het. Ek moet bieg dat ek nie kan onthou hoe sy help doeke omruil het nie, maar sy self herinner my gereeld daaraan. Dankie nogmaals Ousus, miskien sou ek deur die hele lewe moes gaan met ’n nat broek as dit nie vir jou was nie.

Maar die ergste van alles was my destydse verhouding met my ouer boetie, 5 jaar my senior. Ouboet was geslepe genoeg om altyd te verneuk wanneer ons Monopoly speel, en oud en slim genoeg om dit op so ’n manier te doen dat ek hom nooit kon uitvang nie. Tot eendag, en ek het nooit weer saam met hom gespeel nie. Ek het hom eers nou die dag vergewe.

Nie net dit nie, maar my hele familie vertel ook hoe onmoontlik stout my broer was as ’n klein seuntjie. Daar’s baie staaltjies, maar kortliks kom dit daarop neer dat die sogenaamde Terrible Twos eintlik na hom vernoem is. Die punt van die storie is egter dit: my broer was so ’n terroris, dat my ouers geen geheim daarvan gemaak het dat hulle nooit weer sou kans sien om nog ’n kind in die lewe te bring nie. Tot eendag wat my ma vermoed het daar’s dalk iets “fout”, en na die nodige toetse vir Pa die verskriklike nuus moes meedeel: ja-nee, sy was weer “in die ander tyd...”

Die res, soos hulle sê, is geskiedenis. En hier is ek vandag, oud genoeg om self die storie te vertel. Maar weet jy hoe verskriklik traumaties is dit om deur die hele lewe te moet gaan in die wete dat jy ’n glips is?

Dis uiteindelik dan ook die boodskap wat ek vandag het vir die nuwe toevoeging tot Dr Patricia Rashbrook se gesin. Ja, die mannetjie is miskien ’n laatlammetjie, en sy pa gaan dalk nooit saam met hom balskop nie. Of as dit ’n dogtertjie is, gaan die stomme kind ouetehuise saam met haar ma uitsoek voordat die ma self eendag help met die matriekafskeid-rok. Maar ten minste is die baba nie ’n glips nie, ingeval hy of sy dalk ooit daaroor wonder. Die kind hoef maar net te kyk na al die koerantberigte in die plakboek wat die geriatriese moeder-in-wording sonder twyfel besig is om saam te stel op hierdie huidige oomblik.

En om terug te keer na Margaret Beckett toe. Ek wens die dame sterkte toe in haar nuwe rol as Buitelandse Sekretaresse. Mag sy minder buitelandse verkragters uit die tjoekie loslaat as wat haar voorganger geoen het.

Ek hoop net nie sy doen aansoek vir te veel kraamverlof oor die volgende paar jaar nie; daar’s ’n jop om te doen.


Voetstoots van Tonder
7 Mei 2006

Tuesday, May 02, 2006

Nie plek genoeg in Afrika

Daar gaan luister ek toe nou die dag in Kaapstad na Freshly Ground, Suid-Afrika se warmste nuwe popgroep, en na pouse vind ek uit dat hulle sowaar gereël het vir Robbie Williams om ook ‘n paar liedjies te sing.

Robbie Williams is die man teen wie elke skooldogtertjie se pa haar twintig jaar gelede gewaarsku het. Die man het ‘n geskiedenis van dwelmgebruik, tatoeërmerke op verskeie liggaamsdele, en gaatjies met allerlei interessante versierings uit vlekvrye staal op die res. Hy rook soos ‘n skoorsteen en hy vloek soos ‘n matroos, en vir die wis en die onwis het die kunstenaar ter bevestiging van hierdie stokperdjies sommer albei van hulle op die verhoog ook beoefen, daardie soel herfsaand in die Groenpunt-stadium. En oor Williams se liefdeslewe sal ek maar eerder nie kommentaar lewer nie, maar die hardnekkige gerugte oor byvoorbeeld hom en Minki laat mens wonder of dit sy missie was om Suid-Afrika se mooi meisies besig te hou terwyl ons land se eie Steve Hofmeyr besig was met ‘n buitelandse toer van sy eie.

Noudat ek daaraan dink, kom daar egter ‘n ander teorie ook by my op. Miskien is dit juis nie toevallig dat Robbie Williams ‘n paar weke gelede in Suid-Afrika geland het terwyl Steve Hofmeyr homself in Londen bevind het nie: daar kan immers nie genoeg plek wees in Afrika om albei van hulle se ego’s terselfdertyd te huisves nie.

Die omvang van die ego’s is egter nie die enigste ooreenkoms tussen hierdie twee kunstenaars nie. Nadat ek albei in aksie gesien het binne ‘n week of twee, kan ek getuig dat Williams dieselfde hipnotiese effek op ‘n gehoor het as dié waaroor ek onlangs geskryf het in die konteks van Hofmeyr se optrede in die London Palladium. Robbie se aanhangers sal seker sê dat ek belaglik is om hom met Steve te vergelyk: Williams is immers ‘n internasionale superster (al is hy dan ook nie ‘n Blou Bul nie), terwyl Hofmeyr se naam “maar net” iets beteken onder Suid-Afrikaners. Dis egter maar die kruis van Afrikaanse (en Suid-Afrikaanse) kunstenaars: Koos Kombuis sal ook nooit soveel cd’s verkoop as Leonard Cohen nie, al is dit dalk waar dat albei hierdie kunstenaars min of meer ewe goeie liedjies skryf, en ewe vrot sing.

Robbie Williams het verder ook presies dieselfde hipnotiese effek op ‘n gehoor as Steve Hofmeyr. Nie net dit nie, maar die twee van hulle suksesresep is ook grotendeels dieselfde: albei hou ‘n skyn voor van toeganklikheid tot ‘n gehoor. Hofmeyr doen dit deur af te buk van die verhoog af en ‘n klomp mense se hande te skud; Williams doen dit deur ‘n klein seuntjie op die verhoog toe te laat. En ‘n rukkie later stap hy van kant tot kant oor die verhoog, kyk ‘n hele rits aanhangers een vir een in die oë, en groet hulle: “Good evening; How you doin’; Hello; Welcome; Good evening; Nice tits…”

Dis met hierdie laaste groet van Williams wat ek ook finaal besef het: die mense wat op hierdie aand gesoek het vir polities korrekte uitsprake in Groenpunt, het by die verkeerde stadion opgedaag. Jip, kom ons erken dit nou maar vir eens en vir altyd rondborstig: die meeste mans kan nie op twee dinge tegelykertyd konsentreer nie, maar beide Robbie Williams en Steve Hofmeyr kan: hulle deel ‘n obsessie met vroueborste.

Onse Steve het hoeka nou die dag deurgeloop omdat hy opmerkings gemaak het oor die borste van die dogter van ‘n vrou in sy gehoor in Londen. En die aand in Groenpunt, het Robbie ook sy waardering vir hierdie spesifieke deel van die vroulike anatomie geïllustreer, en wel aan die hand van ‘n storie. Die kunstenaar het ons vertel van ‘n spesifieke dame wat na bewering sy vertoning wou boikot omdat sy ‘n paar dae tevore ‘n borsvergrotingsoperasie ondergaan het: sy was bang dat die twee produkte van die kosmetiese chirurgie dalk sou skade optel in die getjommel van ‘n groot skare mense. Toe Williams egter daarvan uitvind, het hy sekergemaak dat die betrokke dame voorsien word van kaartjies in ‘n “veilige” deel van die stadion… soos hy die skare luidkeels meegedeel het: “Together, we can make better tits!”. Dawerend het almal van ons saamgestem.

Ek dink Steve Hofmeyr sou self trots gewees het as daai een van sy stories was.

Die ooreenkomste tussen Robbie Williams en Steve Hofmeyr hou ook nie op by hulle majestieuse ego’s en waardering vir bepaalde aspekte van die vroulike anatomie nie. Inteendeel, glo ek dat die twee van hulle se ego’s op die ou end maar net ‘n front is, en dat albei van hulle eintlik gebuk gaan onder ‘n helse gebrek aan innerlike sekuriteit. Hoekom is dit byvoorbeeld vir hulle nodig om gedurig so grootdoenerig te wees oor hulle sukses? Hofmeyr, byvoorbeeld, kan nie ophou om te spog met hoeveel albums hy verkoop het nie, en Williams maak ‘n groot storie van die feit dat Take That (die groep waaraan hy self voorheen behoort het) nie eintlik sonder hom ‘n kans staan met hulle hertoetrede tot die musiekwêreld nie.

Is dit werklik nodig? ‘n Arend vang tog nie vlieë nie?

Laaste maar nie die minste nie, wil dit verder voorkom asof Robbie Williams en Steve Hofmeyr ook albei ‘n gewoonte daarvan maak om die pers sleg te sê. As jy kyk na die aantal fanatiese ondersteuners wat albei van hulle het, kan die twee van hulle seker wegkom daarmee, maar dit laat nog steeds ‘n betreklik onaangename smaak in die mond.

By die Groenpunt-Stadion het Robbie Williams sekere F-woorde aan die Suid-Afrikaanse koerante toegedig na aanleiding van die storie dat hy na bewering sou aangedring het om Madiba onder vier oë te kry. Nie waar nie, hou Williams vol, en die pers wou maar net ‘n wig tussen hom en sy ondersteuners dryf. Maar hulle het duidelik misluk, skree hy vir die skare, en ter bevestiging skree die skare selfs harder terug.

Steve Hofmeyr het ook nie juis ooghare vir die pers nie. In elk geval nie die tipe pers wat dit enigsins waag om objektief te analiseer, eerder as om eenogig te bewonder nie: skielik dreig hy byvoorbeeld om nooit weer by die KKNK op te tree nie, as gevolg van sogenaamde haatspraak in die feeskoerant.

Maar Steve huigel. Wat anders as haatspraak was dit toe hy onlangs in Londen die gehoor opgesweep het met sy tirade teen die Suid-Afrikaanse regering? En hoekom raak hy so kwaad vir Jaco Botha wat ‘n bepaalde gehoor gekritiseer het, as Steve self daardie aand in Londen vir ons vertel het van sy eie gehore in Suid-Afrika wat bestaan uit neurotiese oumense en apatiese jongmense?

Ai, die dubbele standaarde darem. Gee my enige tyd eerder Freshly Ground.


Voetstoots van Tonder
30 April 2006
< # afrikaans ? >